بررسی فقهی وحقوقی موضوع مصرف والگوهای اصلاح آن در جامعه

از آنجاییکه مصرف، از مولفه‏های اساسی زندگی بشر است و زندگی بدون مصرف، کاری ناشدنی به حساب می‏آید. مصرف، به خودی خود، نه تنها امری‏مذموم نیست بلکه آنچه به منزله ی پدیده‏ای ناپسند به نظر می‏آید، مصرف زیاده یا مصرف خارج‏از الگوهای مناسب است.گذر از فرهنگ مصرفی به سمت نظام و فرهنگ مصرف اسلامی، نیازمند بررسی و شناخت اصول و مبانی مصرف و حدود آن در اسلام است. در این‏نوشتار بر آنیم تا ضمن ردّ اسراف و بخل، اصول و مبانی و الگوی صحیح مصرف وحدود آن در اسلام را مبتنی بر آموزه‏های دینی و آیات و روایات، که وجه‏مشخصه آن اعتدال و میانه روی است، بیان نماییم.حدود مصرف در هر جامعه‏ای ،تأثیر پذیرفته از جهان‏بینی و مکتب فکری آن جامعه است. برخلاف امپریالیسم تبلیغی که در پی ترویج‏مصرف‏گرایی افراطی است، مکتب حیاتبخش اسلام به دنبال اعتدال و اقتصاداست وبرای مصرف حدّ و حدود و ویژگیهایی رامشخص کرده است .تأثیر اساسی این نگرش بر مصرف این است که صرف‏مالکیت، مجوزّی برای هر گونه مصرف نمی‏باشد. هرکس که خداوند متعال روزی گسترده‏ای به او داد، حق ندارد آن را هرگونه که دلش خواست به مصرف برساند، زیرا این کار با قانونمندی‏جهان و توازن روزیها و بالاتر از همه اینها با قوانین الهی در تضاد است. اگر از حلیّت مال و حلّیّت تصرف بگذریم، باز هم دست مصرف کننده باز نبوده، بلکه احکام وضعی و تکلیفی خاصی بر آن حاکم‏است. اسلام مصرف برخی موارد را ممنوع (حرام)می‏شمارد و حتی در میان موارد مجاز نیز محدودیتهایی برای مصرف کننده اعمال کرده است موارد مصرفی مسلمانان دارای دو شقّ فردی و اجتماعی است که برای هر کدام از این دو، حد بالا و حد پائینی مشخص شده است. حدبالا عبارت است از اسراف و حد پائین عبارت است از بُخل، که مکتب اسلام به سرانجام وعواقب شوم هردو پرداخته است .